N.

- naetse  - met de vlakke hand of de rug van de hand een tik uitdelen.  - Assie denkt daettie overal mee zun fikkes án mag kômme, dan naetst um maer op zun hahnd! [Als hij denkt dat hij overal met zijn vingers aan mag komen, dan geef hem maar een tik op zijn handen!]

- nooi  - niet graag, met tegenzin. Vergelijk Nederlands 'node'. - Onzen Henk zallut wael nooi doen, maer dur moet urst snuoew gerömd worre vur we van plak kenne!  [Henk (familie) zal het wel niet graag doen, maar er moet eerst sneeuw geruimd worden voordat we hier weg kunnen!]

- nut  - sensueel/seksueel getint.  - As zunne kámmeroad ur un por ophi, kennie nóit is gewohn wá vertelle; ut moet altijd nut zen!  [Als zijn vriend een paar glazen op heeft, kan hij nooit eens gewoon wat vertellen; het moet altijd over seks gaan!]

O.

- onbesnut  - hiervan bestaan twee hoofdbetekenissen: onbeschaafd, onbeschoft / ontzettend, heel erg.   - Hoe meer dae d'n dieje van Waehnes zöpt, hoe onbesnutter daettie wordt!  [Hoe meer meneer Wijnen drinkt, hoe onbeschofter hij wordt!]  /  - Jae, ik heb un blöoew ohg, maer hoe konnik nou wete dae dieje vent zù onbesnut staehrik was?  [Ja, ik heb een blauw oog, maar hoe kon ik nou weten dat die man zo ontzettend sterk was?]

- optahse  - opstapelen.  - As ge die stihn nou schón optahst, hedde ze strak gewohn vur de vat en hoefde nie zù gôn ligge te klohte.  [Als je die stenen nou netjes opstapelt, kun je ze straks mooi één voor één pakken en hoef je niet zomaar wat aan te rommelen.] 

- overaensie  - restant, wat overblijft.  - Oh, ik zie dae die manne goehd hebbe zitte te knaoewe, want dur is nie veul overaensie mir en ge had toch veul gemôkt!  [O, ik zie dat die jongens goed hebben gegeten, want er is bijna niets overgebleven en je had toch veel klaargemaakt!] Ook wanneer een bepaalde voorraad moet worden aangesproken, wordt vaak gezegd -'is kehke of we nog iet in overaensie hebbe.'

P.

- peekoffie  - koffievervanger van gebrande chicoreiwortel. De naam is ontleend aan het Brabantse woordje 'pee' voor 'wortel'. Later werden voor de smaak ook een paar schepjes hiervan toegevoegd aan de koffie. Het bekendste merk van deze koffievervanger was Buisman, waarvan de merknaam werd vereenzelvigd met het product; vergelijk Maggi voor soeparoma en Luxaflex voor horizontale blinden.       - Vrueger hadde ze állemôl un pötje Buysman langs de koffiebus stôn, want un bietje peekoffie durbij gaf ne wá pittigere smoak.  [Vroeger had iedereen een potje Buisman naast de koffiebus staan, want een beetje koffievervanger erbij gaf een wat pittigere smaak.]

- pikkerbuske  - elke struik met doornen. - Hiernaeffes hebbe ze un hul dil van die rooi pikkerbuskes in d'n hof stôn, maer ik heb echt ne schörruft án die dinger!  [Hiernaast hebben ze heel veel van die rode doornstruikjes in de tuin staan, maar ik háát die dingen echt!]

pitse  - dit woord heeft twee hoofdbetekenissen: met tegenzin hele kleine hapjes eten / met de nagels van duim en wijsvinger knijpen.   - Et toch is ne keer wá dur; ge zit al d'n hullen tehd zùmaer wá te pitse'n án tôffel.  [Eet toch eens even wat door; je zit al de hele tijd zomaar wat met tegenzin weinig te eten aan tafel.]  /  - As ge nou nie mee nor mehn löstert, zallik oe dahlijk is in oewe'n aehrum pitsen, hurre!  [Als je nu niet meteen naar mij luistert, zal ik dadelijk eens gemeen in je arm knijpen, hoor!]

R.

- reyere  - bibberen, trillen.  - Dae joekeltje was dur ut ijs gezakt opt Brugven en toen zum án de kant hadde, stónnie ámmel te reyere van de kaoew.  [Dat hondje was door het ijs gezakt op het Brugven en toen ze hem aan de kant hadden, stond hij constant te bibberen van de kou.]

- rösse  - hard wrijven.  - As de klaenne lahst hi van kaoew haendjes, moete mee ne röoewen handoek unne keer flink rösse'n en dan krittie ut wir waehrum.  [ Als het kleintje last heeft van koude handjes, moet je met een ruwe handdoek flink wrijven en dan krijgt hij het weer warm.]

- ruuhrehzer  - lepeltje.  - Ho wôcht! Nou zie ik dae ik vergehte ben um öoew un ruuhrehzer te gehve bij oewe koffie! Ik ben un bietje in de bónne vundoag.  [Wacht even! Nu zie ik dat ik vergeten ben om jou een lepeltje te geven bij je koffie! Ik ben een beetje verstrooid vandaag.]

S.

- schiemere  - uit focus zijn.  Azzik mee te waennig licht iet moet lehze, heb ik vórt un lehsbrilleke nóddig, want dan schiemert ut hummel vur mun ohg.  [Als ik bij te weinig licht iets moet lezen, heb ik voortaan een leesbrilletje nodig, want dan krijg ik mijn ogen totaal niet in focus.]

- schöns  - schuin. Dit woord wordt niet gebruikt voor het Nederlands 'een schuine mop', want dan wordt bij ons gesproken van over 'ne vuyle/schunnige/nutte mop'.  - Nogal wiedes dae dae tôffeltje hummel wiebel sti; ge het de pohte vuls te schöns afgezoage. Dae moete un bietje bijschoave.  [Nogal wiedes dat dat tafeltje helemaal wankel staat; je hebt de poten veel te schuin afgezaagd. Dat moet je een beetje wegschaven.]

- showpik  - ijdeltuit.  - Ik vehn d'n dieje van Van der Haeijes maer nun echte showpik, mee zun hörkes zoh en zun klirkes zus.  [Ik vind die jongen van Vander Heijden maar een echte ijdeltuit, met zijn haartjes zo en zijn kleertjes zus.] Ook het verkleinwoord 'showpikske' wordt in deze betekenis vaak gebruikt.

T.

- tierse  - iemand uitdagend iets tonen dat jij wél hebt en de ander niet.  - Dieje vent zat al die jong te tierse mee ne grohte'n ijsco op ut terrasje van Van Empeltjes.  [Die man zat al die kinderen uitdagend te plagen met een grote ijsco op het terrasje van ijssalon Van Empel.] 

- Törrup  - oorspronkelijke benaming voor het uitgaansleven aan de markt in Valkenswaard, later veranderd in de Maert.  - As ge joare geleje ne kroegentocht deed in Törrup en ge viet ut ihn in ellike kroeg, dan waarde ánt end strontzat.  [Als je jaren geleden een kroegentocht hield op de markt en je nam één biertje in elke kroeg, dan had je op het laatst een flink stuk in je kraag.]

- tuetje  - tuitje; spits uiteinde.  - Baetsie hi un flaeske mee un tuetje durrop en dae is verrekkes haendig as ge schömke gôt trekke van de poeliepaek.  [Betsie heeft een flesje met een tuitje erop en dat is heel erg gemakkelijk als je schuim wilt opzuigen van de laurierstaafdrop.]

U.

- umdabbe  - helemaal kapot graven.  - Fonsken hai zùveul waehrik gemákt van zun moestöntje en hij wasser harstikkend friht mee, maer in inne nahcht hadde de kùnehn hul zun töntje umgedabt. [Fons had zich toch zó enorm ingespannen voor zijn moestuintje en hij was er heel erg blij mee, maar in één nacht hadden de konijnen zijn hele tuintje kapot gegraven.]

- umstöllepe  - omkeren, omdraaien.  - As ge de vörrum vuraf tegoei het ingevaet, dan kende dieje cake schón gihf umstöllepe'n op d'n árecht.  [Als je de vorm van tevoren goed hebt ingesmeerd, kun je die cake mooi gaaf omkeren op het aanrecht.]

- umtrekke  - zowel iets omtrekken als verkleden.  - Bende gij nou al hummel vaerrig um án te rije? Dan moete wael nog vehf mùnuutjes wôchte, want ik moet mun aeige'n uerst nog efkes umtrekke.  [Ben jij nu al helemaal klaar om weg te rijden? Dan moet je wel nog even vijf minuutjes wachten, want ik moet me eerst nog even verkleden.] 

V.

- verinnewere  - vernielen, kapot maken.  - Wá hedder nou toch án um die bloembakke van de geminte hullemol te verinnewere? Dae vehn ik nou echt vaehrekesstreek!  [Wat eb je er nou toch aan om die bloembakken van de gemeente helemaal te vernielen? Dat vind ik nou echt deugnietenstreken!]

- versmorse  - verbrassen, erdoor draaien.  - Sjaak hai flink wá geörreve van zun aoewluy, maer hij hi hul dae gaeld in un por joar versmorst án duur woages en grohte fiste! Verrekkes sund...  [Jack had flink wat geërfd van zijn ouders, maar hij heeft al dat geld er in een paar jaar doorgedraaid met dure auto's en grote feesten! Ontzettend jammer...]

W.    VAN WA! TOT WIJER.      33

Z.   VAN ZABBELE TOT ZWOERSE.     35